Πέμπτη 6 Φεβρουαρίου 2014

Οι κύριοι όροι της πρότασης.



Οι κύριοι όροι μιας πρότασης είναι το ρήμα, το υποκείμενο και το αντικείμενο ή το κατηγορούμενο. Ας τους δούμε έναν έναν πιο αναλυτικά.

Το ρήμα.
 Όπως ξέρουμε, στη γλώσσα μας, αλλά και σε άλλες γλώσσες, το ρήμα είναι αυτό που παίζει τον πιο βασικό ρόλο μέσα σε μια πρόταση. Σε όλες τις προτάσεις υπάρχει κάποιος ή κάτι που είτε ενεργεί, είτε παθαίνει κάτι, είτε είναι κάτι ή βρίσκεται σε μια κατάσταση.


Π.χ.
   Η μητέρα μου μαγειρεύει υπέροχα φαγητά.
   Ο σκύλος μου τραυματίστηκε σε ατύχημα.
   Ο καιρός είναι βροχερός.
   Η Δέσποινα κοιμήθηκε μέχρι το μεσημέρι.
  
Το υποκείμενο.
 Σε όλες τις παραπάνω προτάσεις έχουμε ρήματα που δίνουν την κύρια πληροφορία της πρότασης. Αν ρωτήσουμε ποιος ή ποιοι έκαναν ή έπαθαν ή είναι αυτό που λέει το ρήμα, τότε θα βρούμε το υποκείμενό του. Έτσι:
Ποιος μαγειρεύει; Η μητέρα μου
Τα υποκείμενα βρίσκονται όλα στην ονομαστική πτώση και είναι συνήθως ουσιαστικά ή οι αντωνυμίες α’, β’ και γ’ προσώπου εγώ, εσύ, αυτός, εμείς, εσείς, αυτοί:
Εσύ είσαι ο αδερφός του Νικόλα;
Συνήθως αυτές τις αντωνυμίες δεν τις λέμε, αφού εννοούνται εύκολα:
Είμαστε πρωταθλητές. (Εμείς)
Το υποκείμενο μπορεί να είναι και μια ολόκληρη πρόταση που ξεκινάει με το να ή το ότι :
Πρόκειται να πάω διακοπές.
Φαίνεται ότι οι φίλοι μας προτιμούν το ποδόσφαιρο.
Τα ρήματα πρόκειται, φαίνεται λέγονται απρόσωπα.

Το αντικείμενο.
  Αντικείμενο είναι μια λέξη ή φράση που είναι πολύ στενά δεμένη με το ρήμα και τη βρίσκουμε όταν ρωτήσουμε «τι;» ή «ποιον;».
Το αντικείμενο μπορεί να είναι μια λέξη: Ο Μισέλ πιάνει την κιθάρα του.
ή μια ονοματική φράση: Σβήνω τα φώτα της αίθουσας.
Το αντικείμενο μπορεί να είναι ουσιαστικό: Ο Ιβ κλείνει το μαγνητόφωνο.
ή αντωνυμία: Ο Ιβ μού εξήγησε…
Το αντικείμενο μπορεί να είναι πρόταση: Οι χορδές κοντεύουν να σπάσουν.
Τα ρήματα που έχουν αντικείμενο τα λέμε μεταβατικά, ενώ αυτά που δεν έχουν τα λέμε αμετάβατα. Δείτε μερικά παραδείγματα:
Αμετάβατα:
Τα ντραμς χτυπούν. Το κοινό χορεύει. Τα φώτα αναβοσβήνουν.
Μεταβατικά:
- με ένα αντικείμενο
Αναβοσβήνω τα φώτα στο ρυθμό της μουσικής.
- με δύο αντικείμενα
Ο Ιβ μού εξήγησε τι πρέπει να κάνω.

Το κατηγορούμενο.
  Μερικά ρήματα, όπως το είμαι και το γίνομαι, δεν παίρνουν αντικείμενο, αλλά μια άλλη λέξη που φανερώνει ότι το υποκείμενο έχει μια ιδιότητα ή ένα χαρακτηριστικό ή ότι βρίσκεται σε μια κατάσταση. Αυτή τη λέξη τη λέμε κατηγορούμενο. Όταν το κατηγορούμενο είναι επίθετο ή μετοχή, βρίσκεται στην ίδια πτώση, στο ίδιο γένος και στον ίδιο αριθμό με το υποκείμενο.
... ώσπου το τελευταίο ποτήρι να είναι σχεδόν άδειο.
... ένα όργανο το οποίο έγινε γνωστό ...
Tι είναι το ποτήρι; ⇒ άδειο
Tι έγινε το όργανο; ⇒ γνωστό

Ακολουθούν μερικές χρήσιμες εφαρμογές σχετικές με τις παραπάνω έννοιες.

http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/Theoria%20Nea/methodos.htm 

Επιλέλτε τη διαδρομή:Στο Λουνα Πάρκ>[κλικ στο Παλάτι]

http://katsba.ueuo.com/dim/e/glw-protaseis-oroi.htm
Πηγές: http://katsba.ueuo.com/dim/e/glw-protaseis-oroi.htm, http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/Theoria%20Nea/methodos.htm, http://dschool.edu.gr/, http://ts.sch.gr/repo/online-packages/dim-glossa-e-st/start.html

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου